Văn hóa doanh nghiệp là một tập hợp các giá trị, niềm tin, quy tắc ứng xử, tư duy và hành vi chung mà một tổ chức áp dụng trong quá trình hoạt động hàng ngày. Nó không chỉ là nền tảng thể hiện cách ứng xử, thái độ của những người làm việc trong cùng một doanh nghiệp với nhau mà còn là bản sắc riêng thể hiện định hướng của cả doanh nghiệp.
Mary Barra, CEO General Motors, từng nhấn mạnh: “Văn hóa doanh nghiệp là yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại của một tổ chức”. Đầu tư vào việc xây dựng và duy trì văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ là cần thiết để có thể cạnh tranh hiệu quả và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh gay gắt hiện nay.
Tầm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp
Văn hóa doanh nghiệp đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của mỗi công ty, tạo nên sự khác biệt và thu hút nhân tài. Các khía cạnh quan trọng của văn hóa doanh nghiệp bao gồm:
- Thống nhất định hướng: Văn hóa doanh nghiệp hoạt động như một kim chỉ nam, giúp toàn bộ nhân sự hiểu rõ mục tiêu chung và cùng xây dựng doanh nghiệp theo hành động đã thống nhất. Điều này cũng giúp mỗi cá nhân hiểu rõ vai trò và trách nhiệm của bản thân trong bộ máy tổ chức.
- Thu hút và giữ chân nhân tài: Một văn hóa công ty mạnh mẽ, mang bản sắc riêng sẽ tạo ra môi trường làm việc tích cực, thoải mái, kích thích tính sáng tạo của nhân sự. Điều này giúp doanh nghiệp thu hút những ứng viên tiềm năng có chung hướng đi và sẵn sàng đồng hành, phát triển cùng công ty. Thống kê cho thấy 56% nhân viên coi văn hóa công ty quan trọng hơn tiền lương đối với sự hài lòng công việc, và 79% cân nhắc sứ mệnh, mục đích của công ty trước khi ứng tuyển.
- Nâng cao hiệu quả hoạt động: Khi nhân sự hiểu rõ mục tiêu chung và sẵn sàng cống hiến, họ sẽ làm việc hiệu quả hơn, mang lại các hợp đồng lớn với lợi nhuận cao. Văn hóa doanh nghiệp còn thúc đẩy tương tác, hợp tác giữa các bộ phận, cải thiện giao tiếp và nâng cao năng suất, chất lượng công việc.
- Tăng uy tín thương hiệu: Doanh nghiệp với văn hóa tốt, nhân viên thân thiện, có năng lực sẽ tạo dựng hình ảnh tích cực trong mắt khách hàng, đối tác và cộng đồng. Điều này giúp khách hàng thoải mái hơn khi sử dụng sản phẩm, thu hút khách hàng tiềm năng, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường và hướng đến phát triển bền vững.
Các cấp độ của văn hóa doanh nghiệp
Các chuyên gia thường phân loại văn hóa doanh nghiệp thành ba cấp độ khác nhau, giúp các nhà lãnh đạo hiểu đầy đủ và chi tiết các yếu tố cấu thành để xây dựng mục tiêu phát triển phù hợp:
- Cấp độ 1: Cấu trúc hữu hình của doanh nghiệp (Tầng nổi): Đây là những yếu tố dễ dàng nhận thấy khi tiếp cận doanh nghiệp lần đầu, như kiến trúc, cơ sở hạ tầng, cách trang trí, slogan, logo, lễ nghi, trang phục, bao bì sản phẩm và các văn bản nguyên tắc hoạt động chung. Ví dụ như thương hiệu cà phê Highlands với sự đồng nhất trong thiết kế hình ảnh, trang trí cửa hàng, bao bì sản phẩm, logo và đồng phục nhân viên.
- Cấp độ 2: Các giá trị được tuyên bố, chấp nhận (Tầng trung gian): Đây là những kim chỉ nam mà tất cả nhân viên cần tuân thủ và thực hiện theo, thường được công bố dưới dạng lời cam kết, lời tuyên bố hay nội quy doanh nghiệp. Cấp độ này thể hiện rõ những giá trị cốt lõi của doanh nghiệp và dễ nhận biết qua văn bản hoặc cách thể hiện của nhân viên. Ví dụ, các doanh nghiệp luôn hướng tới sự hài lòng của khách hàng, đặt khách hàng làm trung tâm thông qua các nội quy phục vụ và nâng cao chất lượng dịch vụ.
- Cấp độ 3: Các quan niệm chung (Tầng cốt lõi): Đây là những quan niệm ăn sâu vào tâm trí nhân viên, trở thành thói quen và chi phối suy nghĩ, góc nhìn của mọi người theo thời gian. Đây là cấp độ khó thay đổi nhất, thể hiện các giá trị cao nhất và là “tài sản” vô cùng quý giá của doanh nghiệp. Ví dụ, ở các quốc gia châu Á, giá trị cộng đồng được đề cao, nhân viên nhận lương dựa trên năng lực và thâm niên, trong khi ở châu Âu, lương dựa trên khả năng làm việc vì giá trị cá nhân được đề cao.
Các đặc trưng của văn hóa kinh doanh
Văn hóa kinh doanh là một bộ phận của văn hóa xã hội và văn hóa dân tộc, do đó nó mang những đặc trưng cơ bản của văn hóa nói chung, cùng với những đặc trưng riêng biệt:
- Tính tập quán: Văn hóa kinh doanh quy định những hành vi được chấp nhận và không được chấp nhận dựa trên tập quán, văn hóa của từng khu vực, quốc gia.
- Tính dân tộc: Mỗi chủ thể kinh doanh chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa dân tộc, tạo nên sự thân thuộc và đồng điệu trong suy nghĩ, cảm nhận giữa các cá nhân trong tổ chức kinh doanh.
- Tính cộng đồng: Kinh doanh là hoạt động mang tính tập thể, đòi hỏi các hoạt động văn hóa kinh doanh phải được tuân thủ trong cộng đồng một cách tự nhiên. Hành vi đi ngược lại chuẩn mực cộng đồng có thể bị lên án dù không trái pháp luật.
- Tính chủ quan: Văn hóa kinh doanh thể hiện lối suy nghĩ, phương hướng, chiến lược và mục tiêu riêng biệt của mỗi chủ thể. Cùng một vấn đề, các chủ thể khác nhau sẽ có cách giải quyết khác nhau tùy vào định hướng và giá trị của họ.
- Tính khách quan: Mặc dù có tính chủ quan, văn hóa kinh doanh vẫn tồn tại tính khách quan do chịu tác động từ các yếu tố xã hội như lịch sử, hội nhập. Có những trường hợp buộc chủ thể kinh doanh phải đồng thuận theo sự khách quan.
- Tính kế thừa: Văn hóa kinh doanh là sự tích lũy qua các thế hệ. Mỗi thế hệ thêm vào những đặc trưng riêng biệt trước khi truyền lại cho thế hệ sau, giúp văn hóa công ty hội nhập những điều mới của xu hướng thời đại và nâng cao hiệu suất công việc.
- Tính học hỏi: Các giá trị văn hóa kinh doanh có thể hình thành từ kinh nghiệm xử lý vấn đề, nghiên cứu thị trường, đối thủ cạnh tranh, hoặc tiếp nhận từ các nền văn hóa khác. Tính học hỏi giúp văn hóa kinh doanh có được những giá trị tốt đẹp từ bên ngoài, ví dụ như việc ứng dụng công nghệ thông tin để xử lý công việc trực tuyến nhanh chóng hơn.
- Tính tiến hóa: Kinh doanh luôn sôi động và thay đổi, vì vậy văn hóa kinh doanh cũng không ngừng tự điều chỉnh để phù hợp, đặc biệt trong thời đại hội nhập hiện nay. Ví dụ, sự đề cao tính quyết định của cá nhân trong môi trường kinh doanh hiện đại so với tính cộng đồng trước đây.
- Xuất hiện cùng văn hóa thị trường: Văn hóa kinh doanh là kết quả của sự phát triển của thị trường.
- Phù hợp với định hướng kinh doanh: Văn hóa kinh doanh phải phù hợp với định hướng riêng của mỗi chủ thể kinh doanh.
Các ví dụ điển hình về văn hóa doanh nghiệp thành công
Nhiều tập đoàn lớn trên thế giới và tại Việt Nam đã thành công trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ, góp phần vào sự phát triển vượt bậc của họ.
Tại Việt Nam
- Vinamilk: Là thương hiệu lớn chiếm phần lớn thị trường sữa Việt Nam. Văn hóa doanh nghiệp của Vinamilk mạnh mẽ, thể hiện qua hai màu sắc chủ đạo xanh và trắng, biểu tượng con thuyền “Dũng cảm thay đổi – Sẵn sàng chinh phục” và bài hát truyền thống “Ai cũng là hoa tiêu”, đề cao yếu tố con người. Vinamilk mong muốn nhân sự thấu hiểu và làm việc dựa trên sứ mệnh mang đến dinh dưỡng và chất lượng hàng đầu, trở thành biểu tượng niềm tin về sản phẩm dinh dưỡng và sức khỏe, luôn xem khách hàng là trung tâm và không ngừng cải tiến. Sáu nguyên tắc quan trọng trong văn hóa Vinamilk bao gồm: Trách nhiệm, Hướng kết quả, Sáng tạo và chủ động, Hợp tác, Chính trực, và Xuất sắc. Vinamilk cũng chú trọng tạo môi trường chuyên nghiệp, thân thiện với các hoạt động thể thao, văn nghệ, và dã ngoại, công nhận và khen thưởng kịp thời mọi nỗ lực của nhân viên.
- Viettel Group: Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông Quân đội, với văn hóa “soi đường” cho người Viettel trong những lúc khó khăn nhất. Viettel có ấn phẩm Tài liệu đào tạo văn hóa doanh nghiệp riêng, chia thành 4 phần: Cùng ghi nhớ, Cùng suy nghĩ, Cùng hành động, Cùng cam kết động. Sáu văn hóa tổng công ty Viettel hướng tới là: Văn hóa lấy khách hàng làm trung tâm, Văn hóa số, Văn hóa chất lượng, Văn hóa học tập, Văn hóa thực thi, và Văn hóa quản trị rủi ro. Năm 2020, Viettel đưa ra tuyên bố Văn hóa số với thông điệp ICADO: Innovation (Sáng tạo), Customer centric (Khách hàng là trung tâm), Agility (Linh hoạt), Digital-first mindset (Tư duy số), Open culture (Văn hóa mở).
- Vingroup: Một trong những tập đoàn kinh tế tư nhân đa ngành lớn nhất Châu Á, tự hào là nơi tập trung những con người ưu tú của Dân tộc Việt Nam và quốc tế. Vingroup hướng đến mục tiêu “Con người tinh hoa – Sản phẩm/dịch vụ tinh hoa – Cuộc sống tinh hoa – Xã hội tinh hoa”. Sáu giá trị cốt lõi làm kim chỉ nam điều chỉnh mọi hành vi là: TÍN (bảo vệ chữ Tín như danh dự), TÂM (đặt chữ Tâm làm nền tảng, thượng tôn pháp luật, lấy khách hàng làm trung tâm), TRÍ (coi sáng tạo là sức sống, dám nghĩ dám làm, xây dựng “doanh nghiệp học tập”), TỐC (tốc độ, hiệu quả trong từng hành động), TINH (mục tiêu “tinh hoa”), và NHÂN (xây dựng mối quan hệ nhân văn, coi trọng người lao động).
- FPT: Văn hóa doanh nghiệp FPT nổi bật với yếu tố sáng tạo không ngừng, triết lý “Sâu, Sáng, Tuyệt, Thông, Phong”. FPT đề cao tinh thần đồng đội và dân chủ, tôn trọng ý kiến cá nhân qua 3 tinh thần: nói thẳng – lắng nghe – bao dung, đồng thời tăng cường kết nối và gắn kết thông qua các sự kiện thường niên.
- Honda Việt Nam: Trong gần 30 năm hoạt động, Honda Việt Nam phát triển dựa trên văn hóa tôn trọng con người, đặt con người là trung tâm mọi hoạt động, coi trọng đóng góp của từng cá nhân và tập thể. Công ty theo đuổi “Ba niềm vui”: Niềm vui mua hàng, Niềm vui bán hàng, và Niềm vui sáng tạo. Honda cũng tích cực tham gia các hoạt động trách nhiệm xã hội và khuyến khích khả năng tư duy sáng tạo bằng cách tôn trọng sự khác biệt của mỗi nhân viên.
- Techcombank: Là một trong Top 10 ngân hàng lớn nhất Việt Nam, Techcombank theo đuổi 5 giá trị cốt lõi nhằm hỗ trợ phát triển bền vững, tạo lợi thế cạnh tranh, thu hút và giữ chân nhân tài, tạo bản sắc riêng, và xây dựng nền tảng văn hóa đóng góp trực tiếp vào hiệu quả kinh doanh.
- Unilever Việt Nam: Văn hóa dựa trên ba giá trị cốt lõi: trung thực, tôn trọng và trách nhiệm. Unilever duy trì yếu tố văn hóa – xã hội phù hợp với từng quốc gia và hướng đến mục tiêu phát triển, nâng cao chất lượng cuộc sống, kinh doanh liêm chính, không ngừng cải tiến, mục tiêu rõ ràng và sẵn sàng hợp tác.
Trên thế giới
- Google: Nổi tiếng với văn hóa tạo môi trường làm việc sáng tạo, động viên sự phát triển cá nhân và đặt con người lên hàng đầu. Google coi trọng sự sáng tạo và tự do, khuyến khích đề xuất ý tưởng mới, chấp nhận thất bại như một cách học hỏi. Công ty thúc đẩy sự phát triển cá nhân, đề cao đa dạng và bản lĩnh, coi trọng trách nhiệm xã hội. Google cung cấp nhiều tiện ích và phúc lợi như trung tâm thể dục, thực phẩm miễn phí, và hoạt động giải trí. Văn hóa Google cũng nhấn mạnh tầm nhìn xa, môi trường làm việc cởi mở (bao gồm chương trình “Bureaucracy Busters”), xây dựng đội ngũ ưu tú, duy trì sự vui vẻ, mức lương cạnh tranh và tiếp cận theo hướng thực hành.
- Netflix: Ví dụ điển hình về thúc đẩy sự đổi mới, tự chủ và tập trung vào chất lượng nội dung giải trí. Netflix coi trọng sự đổi mới và khả năng tự chủ, khuyến khích tư duy sáng tạo, không kiểm soát thời gian làm việc mà tin vào sự tự quản lý của nhân viên. Quyết định dựa trên dữ liệu, linh hoạt trong cách làm việc (theo dự án), chấp nhận rủi ro và giải quyết xung đột trực tiếp.
- Apple: Tập trung vào sự sáng tạo, chất lượng và hoàn thiện trong sản phẩm, dịch vụ. Văn hóa Apple thể hiện qua thiết kế xuất sắc, tập trung vào từng chi tiết nhỏ, kỷ luật và tập trung cao độ, bí mật và bảo mật thông tin sản phẩm nghiêm ngặt. Steve Jobs đã đặt nền móng cho văn hóa lãnh đạo mạnh mẽ và quyết đoán, đồng thời Apple khuyến khích tạo sự kết nối với khách hàng và lắng nghe phản hồi.
- Zappos: Nhà bán lẻ giày và quần áo trực tuyến này là một trong những ví dụ điển hình về thay đổi văn hóa nơi làm việc. Zappos đã áp dụng 10 giá trị cốt lõi như: Cung cấp dịch vụ tuyệt vời, Nắm bắt và sẵn sàng thay đổi, Tạo sự vui vẻ và hơi “dị biệt”, Phiêu lưu, sáng tạo, cầu tiến, Theo đuổi mục tiêu phát triển và học hỏi, Xây dựng mối quan hệ thành thực, Xây dựng tinh thần tích cực trong nhóm, Làm nhiều hơn với nguồn lực ít hơn, Giữ đam mê và Luôn khiêm tốn. Zappos thậm chí còn bồi thường cho nhân viên mới nghỉ việc nếu họ cảm thấy công việc không phù hợp, nhằm duy trì một nhóm gắn kết với văn hóa công ty. Công ty chú trọng niềm tin “động lực nội tại”, sự hòa hợp giữa công việc – đời sống – cá nhân, và tạo dựng niềm vui, sự khác biệt trong công việc.
- Southwest Airlines: Thành lập vào những năm 1960, Southwest Airlines đã cạnh tranh thành công nhờ văn hóa công ty hàng đầu, lấy nhân viên làm ưu tiên hàng đầu. Công ty lập luận rằng nhân viên hạnh phúc sẽ mang lại sự hài lòng cao cho khách hàng và tăng thu nhập. Southwest thúc đẩy khả năng lãnh đạo ở mọi cấp độ và nổi tiếng về môi trường làm việc năng động, thân thiện, cho phép nhân viên thể hiện cá tính riêng để phục vụ khách hàng tốt nhất.
- Salesforce: Một ví dụ điển hình về văn hóa tổ chức, gắn liền với môi trường tích cực và không ngừng phát triển. Salesforce tận tâm xây dựng tinh thần cộng đồng, nhấn mạnh bốn giá trị cốt lõi: Tin tưởng, Thành công của khách hàng, Sáng tạo và Bình đẳng. Đặc biệt, giá trị Bình đẳng được thể hiện qua nỗ lực xóa bỏ chênh lệch lương và tuyển dụng không thiên vị. Công ty cũng nổi tiếng với mô hình 1-1-1 đóng góp cho cộng đồng.
- IBM: Nổi tiếng về chuyên môn đổi mới và sự cởi mở với thay đổi văn hóa. IBM đã xây dựng văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ bằng cách tạo ra hệ thống phản hồi của nhân viên mang tên “Checkpoint”, thay thế đánh giá hàng năm bằng việc tạo điều kiện giao tiếp cởi mở và phản hồi giữa mọi người, bất kể cấp bậc. Hệ thống này cho phép đánh giá cá nhân sâu sắc hơn, khuyến khích cải tiến và tạo môi trường lấy con người làm trung tâm.
- HubSpot: Tiếp cận văn hóa như một sản phẩm cần được xem xét và tối ưu hóa thường xuyên. Họ đã tạo một bản trình bày “Mã văn hóa” (Culture Code) gồm 128 slide, bao gồm các giá trị, quy trình ra quyết định và quản lý hiệu suất của công ty. HubSpot cũng tập trung vào phát triển nhân viên bằng cách cung cấp các lớp học, sách, bài nói chuyện TED miễn phí và các chương trình phát triển khác.
- Facebook: Tương tự Google, Facebook phát triển với văn hóa độc đáo, cung cấp đồ ăn, không gian làm việc mở, khuyến khích thảo luận trực tiếp. Mặc dù đối mặt với thách thức về môi trường cạnh tranh cao, Facebook đã xây dựng các không gian riêng biệt, phòng hội thảo và khu vực ngoài trời, đồng thời lãnh đạo (bao gồm CEO Mark Zuckerberg) làm việc cùng nhân viên để tạo sự công bằng, minh bạch.
- Chevron: Nổi tiếng vì văn hóa giúp đỡ lẫn nhau và sự quan tâm đến nhân viên. Công ty cung cấp trung tâm fitness, thẻ thành viên dài lâu và các chương trình về sức khỏe như huấn luyện, massage cá nhân, cùng với giờ giải lao ngắn. Điều này khiến nhân viên cảm thấy được quan tâm và có giá trị.
- SquareSpace: Thường xuyên nằm trong danh sách nơi đáng làm việc tại New York với văn hóa “phẳng, mở, sáng tạo”, có ít tầng chỉ đạo giữa quản lý và nhân viên. Công ty cung cấp nhiều lợi ích như bữa ăn thay đổi, 100% bảo hiểm sức khỏe tốt, kỳ nghỉ linh hoạt và các bữa tiệc hàng tháng, khuyến khích tư duy độc lập và sáng tạo.
- Adobe: Có văn hóa tạo ra thách thức bằng các dự án khó, sau đó cung cấp hỗ trợ cần thiết để nhân viên hoàn thành. Adobe tập trung vào việc tránh chiến thuật quản lý vi mô, tin tưởng vào khả năng của nhân viên và không dùng thang điểm đánh giá năng lực. Người quản lý đóng vai trò hỗ trợ, giúp nhân viên đặt và đạt mục tiêu, đồng thời khuyến khích họ mua cổ phần và tham gia các khóa đào tạo.
- Samsung: Bí quyết giữ chân nhân viên của Samsung là tạo ra “nơi làm việc trong mơ cho các tài năng” và cơ hội công bằng để phát triển toàn diện. Bên cạnh đầu tư cơ sở vật chất, chế độ đãi ngộ, huấn luyện, đào tạo, công ty còn chú trọng đảm bảo tinh thần dân chủ và cơ hội thăng tiến công bằng. Các hoạt động văn hóa thường xuyên được tổ chức để gắn kết tinh thần đoàn kết, sáng tạo và “thách thức giới hạn” của nhân viên.
Ví dụ về thay đổi văn hóa doanh nghiệp thất bại
Thay đổi văn hóa doanh nghiệp có thể gặp nhiều trở ngại như sự phản kháng, nhầm lẫn, xung đột hoặc trì trệ. Một số công ty đã gặp khó khăn trong việc thay đổi văn hóa của mình:
- Uber: Đối mặt với hàng loạt vụ bê bối do văn hóa hung hãn và độc hại. Dù đã cố gắng cải tổ bằng cách thuê CEO mới và đưa ra các giá trị, chính sách mới, Uber vẫn phải vật lộn để khắc phục những vấn đề văn hóa sâu xa.
- GE: Cố gắng tái tạo văn hóa từ quan liêu, phân cấp sang tinh gọn, nhanh nhẹn hơn nhưng gặp nhiều thách thức trong việc triển khai.
- Sears: Thay đổi văn hóa từ truyền thống, tập trung sang kinh doanh, phi tập trung hơn nhưng lại tạo ra nền văn hóa nghi ngờ, xung đột và rối loạn chức năng.
Kết luận
Văn hóa doanh nghiệp là một yếu tố quan trọng góp phần vào thành công và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Các ví dụ từ Vinamilk, Viettel, Vingroup, Google, Netflix, Apple và nhiều doanh nghiệp khác đã minh chứng rõ ràng tầm quan trọng của việc xây dựng và duy trì một nền văn hóa phù hợp.
Một nền văn hóa tốt không chỉ mang lại sự nhất quán, định hướng, mà còn thúc đẩy nhân viên phát triển tối đa năng lực, tạo dựng hình ảnh thương hiệu tích cực và nâng cao hiệu quả hoạt động. Việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp cần được đầu tư nghiêm túc, liên tục nhìn lại và cải tiến để phù hợp với sự phát triển của công ty và thị trường.
ezHR – Nền tảng đồng hành cùng doanh nghiệp xây dựng văn hóa vững mạnh
Văn hóa doanh nghiệp không tự nhiên hình thành, mà cần chiến lược, sự kiên trì và công cụ hỗ trợ đúng cách. Với ezHR, bạn có thể:
- Định hình giá trị cốt lõi và truyền tải đồng nhất tới toàn bộ nhân viên.
- Tăng cường gắn kết thông qua các chương trình nội bộ và phản hồi 2 chiều.
- Theo dõi mức độ hài lòng & gắn bó bằng dữ liệu đo lường chính xác.
- Thúc đẩy hiệu suất nhờ môi trường làm việc tích cực và định hướng rõ ràng.
Xây dựng văn hóa không chỉ là một nhiệm vụ – đó là lợi thế cạnh tranh lâu dài.
Khám phá giải pháp cùng ezHR: https://ezhrsoftware.com/
Tham khảo thêm
Đặt Lại Yếu Tố Con Người Vào Quản Trị Nguồn Nhân Lực: 3 Trụ Cột Chính và Vai Trò Của Công Nghệ
5S – Phương Pháp Quản Lý và Sắp Xếp Nơi Làm Việc: Nền Tảng Cải Tiến Năng Suất và Chất Lượng
Chiến Lược Phát Triển Tài Năng Trong Doanh Nghiệp
Ma trận ANSOFF: Công cụ hữu hiệu để xây dựng chiến lược và tăng trưởng doanh nghiệp
